ပါလီမန္စနစ္ႏွင့္ သမၼတစနစ္ (အစုိးရအုပ္ခ်ဳပ္ပုံစနစ္မ်ား-၁)

ပါလီမန္စနစ္

 ပါလီမန္စနစ္ကုိ ၁၅ ရာစု၀န္းက်င္တြင္ ျဗိသွ်ကၽြန္းစုမ်ား၌စတင္ခဲ့သည္ကုိေတြ႔ရသည္။ ထုိခတ္က ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ေသာပုပ္ရဟန္းမင္းၾကီးသည္ ကုိယ္ပိုင္စစ္တပ္ရွိျပီး၊ ဘုရင္ႏွင့္ တန္း
တူ တန္ခုိးအာဏာရွိခဲ့သည္။ထုိ႔အျပင္ ေျမရွင္ပေဒသရာဇ္စနစ္(Feudalism)ထြန္းကားလာျခင္းႏွင့္
အတူဘုရင္သည္ ေျမရွင္မ်ားထံမွအခြန္ေကာက္ခံျပီး အာဏာခဲြေ၀ေပးမႈမ်ားျပဳလုပ္လာသည္။ မႈး
မတ္မ်ား၊သူေကာင္းျပဳခံထားရသူမ်ား၊ သူေ႒းသူၾကြယ္မ်ားသည္လည္း တန္ခုိးအာဏာရွိသူမ်ားျဖစ္
ၾကသည္။

ဘုရင္သည္ ေျမရွင္၊ မႈးမတ္၊ ဘာသာေရးခါင္းေဆာင္မ်ားကို အိမ္ေတာ္တစ္ခု၊ သူေကာင္းျပဳခံရသူ
မ်ားႏွင့္ သူေ႒းသူၾကြယ္မ်ားအတြက္ အိမ္ေတာ္တစ္ခုထားရွိကာေနာက္ပုိင္းတြင္ ေျမရွင္၊မႈးမတ္တုိ႔
၏ အိမ္ေတာ္သည္ အထက္လႊတ္ေတာ္ျဖစ္လာျပီး၊ ရႈိင္းယားနယ္မ်ားမွ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္
ေသာ အိမ္ေတာ္မွာ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္ ျပည္သူထဲမွ ကုိယ္စား
လွယ္မ်ားသာပါ၀င္ေသာ ေအာက္လႊတ္ေတာ္သည္ ေငြေၾကးဥပေဒၾကမ္းစတင္ တင္သြင္းခြင့္ရရွိ
လာကာ ပုိမုိအေရးပါလာခဲ့ေလသည္။

၁၆ရာစုႏွစ္တြင္ ဘုရင္သည္ ၄င္းကုိလႊမ္းမုိးလာေသာ ရုိမန္ကတ္သလစ္ေက်ာင္းေတာ္ႏွင့္ လမ္း
ခဲြခ်င္လာသည္႔အတြက္ ဥပေဒျပ႒ာန္းရန္ ပါလီမန္ကိုပိုမုိအားကုိးလာ ရေတာ့သည္။ ၁၇ ရာစုတြင္
ပါလီမန္၏ တန္ခုိးအာဏာပုိမုိထက္ျမက္လာျပီး၊ ၁၈ ရာစုတြင္ ဘုရင္ႏွင့္ပါလီမန္တုိ႔ အာဏာခဲြေ၀
မႈ ရွိရန္ လုိအပ္သည္ဟု ျပင္သစ္အေတြးအေခၚ ပညာရွင္မြန္တက္စက်ဴ႕က ေထာက္ျပခဲ့သည္။ ဆုိ
လုိသည္မွာ ဥပေဒျပဳအာဏာႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာအၾကား အာဏာအျပန္အလွန္ ထိန္းေက်ာင္း သည္႔စနစ္ (Check andBalance) ထားရွိရန္ျဖစ္သည္။

ယေန႔ေခတ္ ပါလီမန္စနစ္က်င့္သုံးသည္ ႔ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဘုရင္သည္ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သူ (Nominal
Executive)ျဖစ္ျပီး စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္ (Constitutional Monarch)ဟုေခၚသည္။ (ဥပမာ- ထုိင္း၊
အဂၤလန္)။ ဤစနစ္တြင္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္သည္ အစစ္အမွန္အုပ္ခ်ဳပ္သူ (Real Executive) ျဖစ္ကာ အစုိးရ အၾကီးအကဲ (Head of Government)ျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ဳိ႕ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ Head of stateသည္ သမၼတျဖစ္
သည္။ ဘုရင္(သို႔မဟုတ္) ဘုရင္မကုိ ႏုိင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈအစဥ္အလာအရ ထားရွိျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ဘုရင္ ကဲ့သို႔ေသာ ေတာ္၀င္ မိသားစုမရွိသည္႔ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဘုရင္အစားသမၼတကို စနစ္အရ ဟန္ျပထား ရွိျခင္းျဖစ္သည္။

ပါလီမန္စနစ္တြင္ သမၼတသည္ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာမရွိေပ။ ႏုိင္ငံေတာ္အခန္းအနား ကဲ့သုိ႔ေသာ ဧည္
႔ခံ ပဲြမ်ားတက္ရျခင္းသာ ၄င္း၏အလုပ္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ပါလီမန္စနစ္တြင္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္သည္ ၄င္း၏အလုပ္ကို အာရုံစိုက္လုပ္ႏုိင္ျပီး တုိင္းျပည္ ေကာင္းက်ဳိးအတြက္ အခ်ိန္ပိုေပးႏုိင္ေပသည္။ ဤ
စနစ္တြင္ ပါလီမန္အတြင္း အမတ္အမ်ားဆုံးရရွိသည္႔ပါတီသည္ အစုိးရဖဲြ႔ႏုိင္ျပီး ထုိပါတီ၏ ခါင္းေဆာင္
မွာ အလုိအေလ်ာက္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာသည္။

၀န္ၾကီးခ်ဳပ္သည္ အစုိးရအဖဲြ႔၀င္၀န္ၾကီးမ်ားကုိ ပါလီမန္အတြင္းရွိ ၄င္း၏ပါတီမွ အမတ္မ်ားကုိသာ ခန္႔
အပ္ေလ့ရွိေသာေၾကာင့္ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖဲြ႔ႏွင့္ ဥပေဒအဖဲြ႔မွာ ကဲြကဲြျပား
ျပား မရွိေခ်။ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကုိ အယံုအၾကည္မရွိအဆို "Vote of no Confidence"တင္သြင္းကာ ျဖဳတ္ခ်
ႏုိင္ျပီး၊ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကလည္း လႊတ္ေတာ္ကုိဖ်က္သိမ္းကာ ေရြးေကာက္ ပဲြအသစ္ျပန္စႏုိင္ပါသည္။

သမၼတစနစ္

ကမၻာတ၀ွမ္းရွိ ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံမ်ားတြင္ သမၼတစနစ္ကုိက်င့္သုံးၾကရာ၌ မ်ားေသာအားျဖင့္
အေမရိကန္၏ သမၼတစနစ္ကုိ အတုယူရေလ့ရွိသည္ကုိေတြ႔ရသည္။ အမွန္တကယ္တမ္း
အားျဖင့္ ဘီစီ ၆၀၀ မတုိင္ခင္ ကာလမ်ား၌ ေရာမျမဳိ႕ျပႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဒီမိုကေရစီ သေဘာ
ဆန္ေသာ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုံစံမ်ဳိး ကုိေတြ႔ရွိခဲ့ရေသာ္လည္း လက္ရွိ က်င့္ သုံးေနေသာ သမၼတစနစ္မ်ဳိးေတာ့ မဟုတ္ခဲ့ေခ်။

လက္ရွိက်င့္သုံးေနသည္႔ သမၼတစနစ္၏ အစမွာ ၁၇၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ေဂ်ာ့၀ါ
ရွင္တန္ ဦးေဆာင္ေသာ အေမရိက(၁၃) ျပည္နယ္က ျဗိတိသွ် အင္ပါယာကုိ ဆင္ႏႊဲခဲ့သည္႔
 ေတာ္လွန္ေရးအျပီး၊ အေမရိကန္တုိ႔လြတ္လပ္ေရးရရွိသည္႔ အခ်ိန္ကာလမ်ားတြင္စတင္
ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ပထမ ဆုံးေသာသမၼတမွာ ေဂ်ာ့၀ါရွင္တန္ျဖစ္သည္။ ထုိမွ စ
တင္၍ အေမရိကန္တုိ႔၏ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မွာ ယေန႔ေခတ္အထိပင္ ျခႊင္းခ်က္
အနည္းငယ္မွအပ အေတာ္ပင္ ေကာင္းမြန္ခုိင္မာခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။

သမၼတ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ သမၼတ၏ အခန္းက႑သည္ အေရးပါလွျပီး၊ ကမၻာတြင္
အာဏာပုိင္စုိးမႈ အျမင့္ဆုံးေသာသမၼတမွာအေမရိကန္သမၼတျဖစ္ေၾကာင္းပညာရွင္မ်ား
က ဆုိၾကေလ့ရွိသည္။ သမၼတစနစ္၏ သမၼတသည္ႏုိင္ငံ၏ အျမင့္ဆုံးေသာ ဦးေသွ်ာင္
ျဖစ္ကာ အစိုးရအဖဲြ႔၏ေခါင္းေဆာင္လည္းျဖစ္သည္။ ဆုိလုိသည္မွာ သမၼတသည္ ၀န္
ၾကီးခ်ဳပ္ ဦးေဆာင္သည္႔ စနစ္ျဖစ္ေသာ ပါလီမန္စနစ္မွာကဲ့သုိ ႔ႏုိင္ငံ ေခါင္းေဆာင္
(Head of State)တာ၀န္ႏွင့္ အစုိးရအဖဲြ႔၏ေခါင္းေဆာင္(Head of Government)တာ၀န္
ကုိ ပူးတဲြ ရယူ ထမ္းေဆာင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။

သမၼတသည္ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ (Head of State)အေနျဖင့္ တႏုိင္ငံလုံး၏ အၾကီးအကဲ
ျဖစ္ျပီး၊ ႏုိင္ငံအေပၚ တာ၀န္ခံကာ ႏုိင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကိစၥရပ္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္
ျခင္း၊ လႊတ္ေတာ္တြင္ မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားျခင္း၊ ႏုိင္ငံသားမ်ားကုိရုပ္ျမင္သံၾကား၊ ေရဒီယုိ၊ သတင္းစာမ်ားမွတဆင့္ မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားျခင္းမ်ားကုိ ျပဳလုပ္ႏုိင္ေသာ္လည္း အစုိးရ
အဖဲြ႔၏ ခါင္းေဆာင္အေနျဖင့္မႈ ထုိသုိ႔ လုပ္ေဆာင္ရန္ အခြင့္အာဏာမရွိေခ်။ သမၼတ
သည္ အစုိးရအဖဲြ႔၏ေခါင္းေဆာင္အေနျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကုိ ဦးေဆာင္ေမာင္း
ႏွင္ရသည္႔ တာ၀န္သာရွိပါသည္။

အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြင္ သမၼတသည္ အစိုးရအဖဲြ႔၏ေခါင္းေဆာင္၊ ႏုိင္ငံ၏ဦးေသွ်ာင္ဆုိ
သည္႔ တာ၀န္မ်ားအျပင္ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ (Commander-in-chief)
အျဖစ္လည္း တာ၀န္ယူထားရသည္ကုိေတြ႔ရျပန္သည္။ သမၼတသည္ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံ
ဥပေဒအရ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထားသည္႔ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ(Constitutional Authority)
ကုိ ေက်ာ္လြန္ျခင္း မရွိေစရေခ်။ လႊတ္ေတာ္သည္ သမၼတႏွင့္ ယင္း၏ အစုိးရ အဖဲြ႔ကုိ အာဏာထိန္းေက်ာင္းျခင္း (Check and Balance)ေကာင္းစြာ ျပဳလုပ္ႏုိင္သည္။ ထုိ႔အျပင္
အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ၊ ဥပေဒျပဳအာဏာႏွင့္ တရားစီရင္မႈ အာဏာတုိ႔သည္ အာဏာ
တူညီမွ်မႈ (Three coequal) ရွိျခင္းျဖင့္ အျပန္အလွန္ ထိန္းေၾကာင္းမႈကုိ ပုိမုိ သက္၀င္
အားေကာင္းေစပါသည္။

သမၼတအား သမၼတေရြးခ်ယ္ တင္ေျမွာက္ေရးအဖဲြ႔မွ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္သည္။
(အေမရိကန္တြင္ တုိက္ရုိက္ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္သည္။) ဤစနစ္တြင္ သမၼတႏွင့္ ဥပေဒျပဳအမတ္မ်ားကုိ သတ္သတ္စီ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္သျဖင့္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ သမၼတတုိ႔သည္ ေက်းဇူးခံေက်းဇူးစားမဟုတ္ေခ်။ ထုိ႔ျပင္ အမတ္မ်ားႏွင့္ အစုိးရအဖဲြ႔၀င္ ၀န္ၾကီးမ်ားမွာသတ္သတ္စီျဖစ္သည္။ အကယ္၍ လႊတ္ေတာ္ အမတ္မ်ားထဲမွ အစုိးရ အဖဲြ႔သုိ႔ ေျပာင္းေရႊ႕ခန္႔အပ္ခဲ့လွ်င္ လႊတ္ေတာ္အမတ္အျဖစ္မွ ႏႈတ္ထြက္ရသည္။

ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္သည္ သမၼတကုိဥပေဒျပဳျခင္းျဖင့္ ထိန္းေက်ာင္းႏုိင္ေသာအာဏာ
(Legislative power)ရွိျပီး၊ သမၼတတြင္ ထုိအာဏာကုိ ျပန္လွန္ႏုိင္သည္႔ ဗီတုိ (Veto Power)
 ရွိေနျပန္သည္။ သမၼတကုိ ယင္း၏ သက္တမ္းအတြင္း ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒပါ သမၼတ
အရည္အခ်င္း မခ်ဳိ႕ယြင္းသေရြ႕ ျဖဳတ္ခ်ႏုိင္ခြင့္မရွိေခ်။ လႊတ္ေတာ္က သမၼတကုိ စြတ္စဲြ
အျပစ္တင္ျခင္း (Impeachment) ျပဳလုပ္ျပီး မဲခဲြဆုံးျဖတ္ျခင္း၊ ၾကားနာ စစ္ေဆးျခင္းမ်ား
 ျပဳလုပ္ႏုိင္သည္။ ၄င္းတာ၀န္ခံဦးေဆာင္ရမည္႔ အစုိးရအဖဲြ႔၏၀န္ၾကီးမ်ားကုိ ၄င္းကုိယ္
တုိင္ စိတ္ၾကိဳက္ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိျပီး ယင္း တင္သြင္းသည္႔ အမည္စာရင္းကုိ လႊတ္ေတာ္က
ၾကားနာျပီး အတည္ျပဳ ခန္႔အပ္ျခင္း၊ အရည္အခ်င္းႏွင့္ မကုိက္ညီပါက ျငင္းဆုိျခင္းမ်ား
 ျပဳလုပ္သည္။ 


(လင္းသက္)
မွတ္ခ်က္။  ။ (အက်ဥ္းမွ်သာ ေဖၚျပထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။)