လစ္ဘရယ္၀ါဒ (Liberalism) ႏွင့္ လစ္ဘရယ္သမုိင္းေၾကာင္း (အပုိင္း-၁)

  သမုိင္းေနာက္ခံ

                      (၁၂)ရာစုအကုန္ပုိင္းတြင္ ကုန္သည္မ်ားသည္ ဥေရာပတလႊားျဖတ္သန္း
သြားလာကာ ကုန္စည္ကူးသန္းၾကသည္။ ၄င္းတုိ႔စုဆုံေသာေနရာေဒသမ်ားသည္ စည္
ကားသုိက္ျမဳိက္လာျပီး ကုန္ကူးသန္းရာအခ်က္အခ်ာက်ေသာ ျမဳိ႕မ်ားအျဖစ္ ေပၚထြန္း
လာခဲ့သည္။ ၄င္းျမဳိ႕  မ်ားတြင္ပင္ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ လက္မႈပညာသည္မ်ားက အေျခ
ခ် ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ျမဳိ႕  မ်ားမွာ ေစ်းျမဳိ႕မ်ားအသြင္ရွိေနျပီး ထုိျမဳိ႕မ်ားကုိ ဘူဂ္(Bourg)
ဟု ေခၚတြင္ၾကသည္။ ၄င္းဘူဂ္(Bourg)ျမဳိ႕မ်ားတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ ျမဳိ႕ေနလူတန္းစား
ကို ဘူဇြာ (Bourgeoisie) ဟုေခၚသည္။ ေျမရွင္ပေဒသရာဇ္ေခတ္တြင္ ေခတ္စားခဲ့ေသာ
Guild System ျပဳလဲသြားျခင္းႏွင့္အတူ ဘူဇြာလူတန္းစားသည္ အင္အား အေတာ္အသင့္
ၾကီးထြားလာခဲ့သည္။

                  ဘူဇြာလူတန္းစားတြင္ ကုန္သည္မ်ား၊ အသိပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္မ်ား
ႏွင့္ လူလတ္တန္းစားမ်ား ပါ၀င္ၾကသည္။ ၄င္းလူတန္းစားသည္ အရင္းရွင္စီးပြားေရးစနစ္
၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္အတူ လူမႈေရးလြတ္လပ္မ်ားကို ရရွိခဲ့ၾကသည္။ ထုိအထဲတြင္ ပညာတတ္
လူတန္းစားမ်ားသည္ ထုိေခတ္ထုိအခါက ဘုရားေက်ာင္းေတာ္မ်ား၏ အယူအဆမ်ားကို
ေျပာင္းလဲေပးခဲ့ျပီး၊ ဆင္ျခင္တုံတရားကို အေျခခံေသာအေတြးအေခၚသစ္မ်ားကို ေဖၚထုတ္
ေပးခဲ့ၾကသည္။

                   ထုိသုိ႔ျဖင့္ တကၠသုိလ္မွ ပညာတတ္ ေက်ာင္းသား (Scholar)က ေဖၚထုတ္ခဲ့ကာ


ထုိအယူ၀ါဒသစ္မွာ (Scholasticism) ဟု အမည္တြင္ခဲ့ေလသည္။ ၁၆၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္
၌ စတူး၀ပ္မင္းဆက္နန္းတက္သည္။ ထုိမင္းဆက္လက္ထက္တြင္ ႏွင္းဆီစစ္ပြဲျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး
တုိက္ပဲြတြင္ ပေဒသရာဇ္မ်ဳိးႏြယ္မ်ား အမ်ားအျပားက်ဆုံးခဲ့ရသည္။ ၄င္းက်ဆုံးသြားသူမ်ား
ေနရာတြင္ ဘူဇြာတုိ႔အား အစားထုိးခဲ့ၾကရသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ပါလီမန္တြင္ ဘူဇြာတုိ႔အင္အား
ေကာင္းလာေလသည္။

                    အင္အားၾကီးထြားလာေသာ ဘူဇြာတုိ႔ၾကီးစုိးရာ ပါလီမန္ႏွင့္ ဘုရင္၏ တန္ခုိး
အာဏာျပိဳင္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ၁၆၄၂ ခုႏွစ္မွ ၁၆၄၅ ခုႏွစ္အထိ(၃) ႏွစ္ၾကာေအာင္ ျပည္တြင္း
စစ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ ပါလီမန္ အႏုိင္ရျပီး ဘုရင္ကုိ ကြက္ျမက္ သုတ္သင္ကာ
သမၼတႏုိင္ငံ တည္ေထာင္လုိက္ၾကသည္။

                   သုိ႔ေသာ္ သမၼတ ေဘာ္လီယာဖာ ကရြန္း၀ဲ (၁၆၅၈) ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္ျပီး
ေနာက္ ၁၆၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ပါလီမန္က ခ်ားလ္(၂)ကုိ ထီးနန္းျပန္အပ္ခဲ့ရသည္။ ခ်ားလ္(၂)
အာဏာျပန္ရလာခ်ိန္တြင္ “အဂၤလိပ္လူမ်ဳိးတုိ႔၏ လြတ္လပ္မႈကို ေလးစားပါမည္” ဟူ
ေသာ ၄င္း၏ကတိကုိ ခ်ဳိးေဖါက္ခဲ့ရာ ၁၆၇၂ တြင္ ပါလီမန္ႏွင့္ အတုိက္အခံျပန္ျဖစ္ရျပန္
သည္။

                  ဤတစ္ၾကိမ္တြင္ ပါလီမန္၌ တုိရီ (Tory) ႏွင့္ ဟစ္ (Whigs) ဟူ၍ ပါတီ ႏွစ္ခုေပၚ
ေပါက္လာခဲ့သည္။ တုိရီ(Tory) ပါတီသည္ ၁၈၃၅ ခုႏွစ္၌ ကြန္ဆာေဗးတစ္အျဖစ္ တရား၀င္
ရပ္တည္ခဲ့ေလသည္။ တုိရီႏွင့္ ဟစ္တုိ႔သည္ အယူအဆခ်င္း ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း အ
ၾကြင္းမဲ့အာဏာရွင္စနစ္ကုိ ရြံ႕မုန္းပုံခ်င္းမွာ တူညီၾကသည္။

                  ၁၆၈၈ ခုႏွစ္တြင္ ၄င္းပါတီႏွစ္ခု ပူးေပါင္းျပီး ေသြးမဲ့ေတာ္လွန္ေရးကုိ ေအာင္
ျမင္ႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ အဂၤလန္ႏုိင္ငံတြင္ အၾကြင္းမဲ့အာဏာပုိင္ ဘုရင္စနစ္
ပ်က္သုဥ္းသြားခဲ့ေလသည္။ အဆုိပါ ၁၆၈၈ အဂၤလန္ေတာ္လွန္ေရးၾကီးျပီးေနာက္ စည္း
မ်ဥ္းခံ ဘုရင္စနစ္ကုိ ေဖၚေဆာင္ခဲ့ရာတြင္ အဂၤလိပ္အေတြးအေခၚႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးေတြးေခၚ
ပညာရွင္ ဂၽြန္ေလာ့ခ္ (၁၆၃၂-၁၇၀၄)သည္ အဓိကအခန္းက႑မွပါ၀င္ခဲ့သည္။

              ဂၽြန္ေလာ့ခ္၏ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေသာ ႏုိင္ငံေရးက်မ္းမ်ားမွာ A Letter Concerning
Toleration (1689) ႏွင့္ Two Treatises of Government (1690) တုိ႔ျဖစ္သည္။ ဂၽြန္ေလာ့ခ္ အား
 ေရွးဦးလစ္ဘရယ္၀ါဒ (ဂႏၳ၀င္လစ္ဘရယ္၀ါဒ) (Classic Liberalism)အား အုတ္ျမစ္ခ်သူ ေခါင္း
ကုိင္ဖခင္ အျဖစ္္သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။

             ထုိသုိ႔ အဂၤလန္ႏုိင္ငံ၏ အၾကြင္းမဲ့ဘုရင္စနစ္ျပဳိလဲသြားမႈသည္ ၄င္း၏ လက္ေအာက္ခံ
ႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ အားတက္စရာ အေျခအေနျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၇၆၅ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တုိ႔
ထုတ္ျပန္လုိက္သည္႔ တံဆိပ္ေခါင္း ဥပေဒမွအစျပဳကာ ကုိလုိနီႏုိင္ငံမ်ားသည္ အဂၤလိပ္တုိ႔၏ အခြန္စနစ္အေပၚ မေက်မနပ္ျဖစ္လာခဲ့ၾကသည္။

                 ၁၇၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ေဂ်ာ့၀ါရွင္တန္ဦးေဆာင္ေသာ အေမရိကန္တုိ႔က အဂၤလိပ္တုိ႔ကို
 ေတာ္လွန္ခဲ့ရာ ၁၇၇၆ ခုႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့သည္။ ျပင္သစ္သည္ ၄င္းတုိ႔လက္မွ လု
ယူသြားေသာ အေမရိကန္ကုိလုိနီ (၁၃) ႏုိင္ငံကုိ အဂၤလိပ္တုိ႔လက္မွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ကူ
ညီခဲ့သည္။ ထုိသုိ႔ကူညီျခင္းေၾကာင့္ပင္ ျပင္သစ္အစုိးရမွာ ဘ႑ာေရး အၾကပ္အတည္းႏွင့္ ရင္
ဆုိင္ ရေတာ့ေလသည္။ ဘုရင္ႏွင့္ ပါလီမန္တြင္ ဘုရင္ကသာ အာဏာ လႊမ္းမုိးခ်ဳပ္ကုိင္ထား
သည္။

                 ၁၇၈၉ တြင္ ဘုရင္က အခြန္တုိးျမွင့္ေကာက္ခံရန္ States General ဟုေခၚေသာ
လူတန္းစား ေပါင္းစုံပါ၀င္သည္႔ လႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀းၾကီးကို ဆင့္ေခၚလုိက္သည္။ ကုန္
သည္ ပဲြစား၊ လက္မႈပညာရွင္မ်ား၊ အလုပ္သမား၊ လယ္သမားမ်ားမွာ မည္သည္ ႔ႏုိင္ငံေရး
အခြင့္အာဏာမွ်မရွိပဲ အခြန္မ်ားေပးေဆာင္ေနၾကရသျဖင့္ မေက်မနပ္ျဖစ္လာၾကသည္။

               ထုိေခတ္ ထုိအခါက ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၏ ပညာေရးအဆင့္အတန္းမွာ ဥေရာပရွိ အျခား
ႏုိင္ငံမ်ားထက္ ပုိမုိျမင့္မားသည္။ ရူးဆုိး (Rousseau)၊ မြန္တက္(စ္)က်ဴ႕   (Montesquieu)၊ ေဗာ္
တဲလ္ယား တုိ႔ကဲ့သုိ႔ ထင္ရွားသည္႔ပညာရွင္မ်ားက ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၏ နိမ့္က်လာေသာ စီးပြား
ေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေျခအေနမ်ားကိုေထာက္ျပခဲ့ၾကသည္။

လူမႈေရး ပဋိညာဥ္ (Social Contract)

                  ဂၽြန္ေလာ့ခ္ (၁၆၃၂-၁၇၀၄) ႏွင့္ ေသာမတ္ေဟာ့ (၁၅၈၈-၁၆၇၉)တုိ႔၏ ႏုိင္ငံ
ေရး အေတြးအေခၚမ်ားမွ ျမစ္ဖ်ားခံလာခဲ့ေသာ ရူးဆုိး၏ လူမႈေရးပဋိညာဥ္ (Social Contract)
က်မ္းက လူသားတုိင္း၏ ေမြးရာပါအခြင့္အေရးႏွင့္ ထမ္းေဆာင္ရမည္႔ တာ၀န္၀တၱရားမ်ား
ကို ေဖၚျပခဲ့သည္။ ရူးဆုိး၏ အယူအဆအရ လူတုိ႔သည္ တုိးတက္လာေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ လုပ္ငန္းတာ၀န္ ခဲြေ၀မႈအေပၚ မူတည္ကာ ပုိင္ဆုိင္မႈလည္း ကြာ
ျခား လာသည္။ ထုိအခါ လူတန္းစား ျခားနားမႈမ်ားျဖစ္လာျပီး နဂုိဃ္ရွိျပီးသား သဘာ၀
အေျခအေနမ်ား ပ်က္ျပားလာသည္။

                ထုိအေျခအေနကို ေရွာင္လဲႊႏုိင္ရန္အတြက္ လူမႈေရးစည္းမ်ဥ္းမ်ားျဖင့္ ထိန္း
ကြပ္ ထားေသာ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းတစ္ရပ္ ထူေထာင္ရမည္ဟု ဆုိသည္။ ထုိ႔အျပင္ရူးဆုိး
က လူတုိင္းတြင္ လြတ္လပ္ခြင့္ရွိျပီး၊ လူတုိင္း၏ လက္ထဲတြင္ ႏုိင္ငံေတာ္ အာဏာရွိပါက
မည္သည္႔ ပဋိပကၡမွ်ရွိလာႏုိင္မည္မဟုတ္ဟု ဆုိသည္။ လူအမ်ား၏ဆႏၵ (General Will)
ဆုိသည္မွာလည္း လူတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ ဆႏၵမ်ားကို စုေပါင္းထားျခင္းျဖစ္သျဖင့္၊ အမ်ားစု
၏ ဆႏၵုကုိ အေကာင္အထည္ ေဖၚျခင္းျဖင့္ လူနည္းစု၏ ေကာင္းက်ဳိးကုိ ေဆာင္ရြက္ျပီး
သား ျဖစ္သြားမည္ဟု ေကာက္ခ်က္ဆဲြျပသည္။ ရူးဆုိးက ႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္ အစုိးရတုိ႔၏
က႑ကုိလည္း ကဲြျပားေအာင္ ေဖၚထုတ္ေပးခဲ့သည္။

                  ျပင္သစ္ႏုိင္ငံရွိဆင္းရဲသား လူတန္းစားက ရူးဆုိး၏ အေတြးအေခၚကုိ အေျခခံ
ကာ လြတ္လပ္မႈ၊ ညီမွ်မႈႏွင့္ လူအခ်င္းခ်င္းခ်စ္ၾကည္မွ်တမႈ (Liberty, Equality, Fraternity)
ကုိ အဓိကထားကာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကာ္ျငာစာတမ္း (Bill of Human Rights)ကုိ တကမၻာ
လုံးသုိ႔ ေက်ညာခဲ့ေလသည္။

ျပစ္သစ္ႏုိင္ငံေရးအေျခအေန

                မြန္တက္စက်ဴ႕သည္လည္း စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္ကုိ လုိလားေသာ္လည္း သက္
ဦး ဆံပုိင္ဘုရင္စနစ္ကုိ ရႈတ္ခ်ေ၀ဖန္ခဲ့သည္။ ထုိေခတ္က ဘုရင့္အာဏာသည္ ဘုရားသခင္
ထံမွ ရရွိသည္ဆုိသည္႔ အယူအဆကုိ မွားယြင္းေနေၾကာင္း ခုိင္ခုိင္မာမာေထာက္ျပခဲ့သည္။

               ထုိ႔အျပင္ ျပင္သစ္ေဘာဂေဗဒပညာရွင္မ်ားကလည္း ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးတြင္ အစုိးရ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ေနမႈမ်ားအား ေထာက္ျပကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္
ေရး ျဖစ္ေစသည္႔ ေနာက္ထပ္တြန္းအားတစ္ခုမွာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ လက္ေဖးယက္
(Lafayette)ျဖစ္သည္။

                လက္ေဖးယက္သည္ အေမရိကန္လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ သြားေရာက္ကူညီခဲ့
သူ ျဖစ္ျပီး သမၼတႏုိင္ငံႏွင့္ ဒီမုိကေရစီ၀ါဒမ်ဳိးေစ့ကုိ သယ္ေဆာင္လာခဲ့သူျဖစ္သည္။ ထုိသုိ႔
ႏုိင္ငံေရး အေတြးအေခၚမ်ား ရွင္သန္လာျခင္း၊ စီးပြားေရးအျမင္မ်ား ပြင့္လင္းလာျခင္း၊ ဒီမုိ
ကေရစီ စိတ္ဓါတ္မ်ားကူးစက္လာျခင္း၊ ဘုရင္စနစ္၏ ဖိႏွိပ္မႈေၾကာင့္ တုိင္းျပည္စီးပြားေရး
ခၽြတ္ျခဳံက်လာျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ တတိယလူတန္းစားသည္ ေသြးစည္းညီညြတ္လာျပီး လႊတ္
ေတာ္တစ္ရပ္ကုိ သီးျခင္းထူေထာင္လုိက္ၾကသည္။

                  ၁၇၉၁ ခုႏွစ္တြင္ လူ၀ီဘုရင္သည္ ႏုိင္ငံရပ္ျခားသုိ႔ ထြက္ေျပးရန္ ၾကံစည္ေသာ္
လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ဆင္းရဲသားကုိယ္စားလွယ္မ်ားက အစုိးရအသစ္ဖဲြ႕စည္းျပီး ဘုရင္
ကုိ ရန္သူႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္လွ်ဳိ႕၀ွက္စြာဆက္သြယ္သည္ဟူေသာစဲြခ်က္ျဖင့္ ေခါင္းျဖတ္သတ္လုိက္
ၾကသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ျပင္သစ္အစုိးရ အဖဲြ႕သစ္သည္ ႏုိင္ငံကို သမၼတႏုိင္ငံအျဖစ္ ေက်ညာ
လုိက္ေလသည္။

                  သုိ႔ေသာ္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အဆုံးသတ္သြားေသာ္လည္း လူထု၏ ဥပေဒမဲ့မႈ
မ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အာဏာလုမႈမ်ားမွာ အေတာမသတ္ႏုိင္ေတာ့ပဲ ေသြးေခ်ာင္းစီး
ခဲ့ရေလသည္။ ထုိ႔ေခတ္အား ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၏ ေသြးေခ်ာင္းစီးေသာေခတ္ (Reign of Terror)
ဟု ေခၚတြင္ သည္။ ထုိေသြးေခ်ာင္းစီးသတ္ျဖတ္ပဲြတြင္ အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေခါင္းျဖတ္စက္ကုိ
ဂီလာတင္း (Guillotine) ဟုေခၚသည္။

အပုိင္း (၂)အား ဆက္လက္ေဖၚျပပါဦးမည္-
(လင္းသက္)

ရည္ညႊန္းကုိးကား- ၁။ ကမၻာ့သမုိင္း (ပထမပုိင္း)
                      ၂။ ကမၻာ့သမုိင္း၏ မွတ္တုိင္မ်ား (ဒုတိယပုိင္း)
                       ၃။ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရး အေတြးအေခၚမ်ားသမုိင္း (ဒုတိယတဲြ)
                       ၄။ ကမၻာ့သမုိင္းအေျချပ
                       ၅။ ကမၻာ့ႏုိင္ငံမ်ား၏ အေျခခံဥပေဒ
                       ၆။ ႏုိင္ငံေရးသေဘာတရားမ်ား (၆) - ခင္မမမ်ဳိး
                       ၇။ Political Ideologies: an introduction – Andrew Heywood
                       ၈။ ဒီမုိကေရစီဘာသာရပ္ (အခန္း-၄၊ အခန္း-၈)
                       ၉။ ဒီမုိကေရစီေလာ့လာေရးစာစဥ္ (အခန္း-၄၊ အပုိင္း-၂) – ABSDF
                      ၁၀။ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီမိတ္ဆက္  (Ecovision)-  ေက်ာ္သူဟန္၊
                             ဧမင္းယဥ္
                      ၁၁။ ဆုိရွယ္လစ္ဘရယ္၀ါဒသင္တန္းပုိ႔ခ်ခ်က္ - NDF
                      ၁၂။ The End of History- 1983 – Francis Fukuyama
                      ၁၃။ Liberalism From Wikipedia, the free encyclopedia
                      ၁၄။ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/339173/
                              liberalism
                      ၁၅။Classical liberalism From Wikipedia, the free encyclopedia